Til topps i ølbryggjing
På Voss arrangerer dei VM i heimebrygging. Nokre kallar det Vestlandsmeisterskap, andre Verdsmeisterskap. Uansett; siste års vinnar vart Bjelde gard sitt juleøl. Og dei feia vossingar og hardingar av bana så det plystra.
Ikkje nok med det, men det var første gongen Bjelde gard stilte med øl i denne konkurransen. Bak ølproduksjonen står Sjur Dale og Ragnvald Bjelde. Sistnemnde er eigar og drivar av Bjelde gard, og det er her mesteparten av ølet dei bryggjar vert omsett.
Sjur har bryggja i mange år, og i det herrens år 2000 flytte han eldhuset sitt til Bjelde gard, og saman etablerte dei eit mikrobryggjeri for å vidareutvikle tradisjonar og teknikkar innan ølbrygging.
- Løyndomen bak eit godt juleøl ligg i førsteklasses råvarer, seier Sjur Dale. Vi har tilgang til godt vatn. I tillegg brukar vi malt og humle av høg kvalitet. Råvarene kjøper vi hjå www.maltbua.no på Vossestrand, seier Sjur.
- I vinnarølet brukte vi 90 % pilsnermalt, 7 % sjokolademalt og 3 % svartmalt. Me meiska på 68 grader. Vørteren blei så kokt saman med humle i ein time før den blei kjølt ned. Når vørteren er kommen ned på 20 grader blir oksygen sett til. Etter dette blir vørteren tilsett eincella ølgjær. No får det stå ei veka. Under bryggjeprosessen målar vi PH-verdi, temperatur og søtstoffet. I tillegg er hygiene særs viktig for å få eit godt og vellukka øl, seier han.
Han har følgjande visdomsord å seie om ølet: – Malten er kroppen, humle er krydderet og gjæra er sjela. Det er dessverre nokre som nyttar brødgjær til brygging. Det er etter vårt syn svært leitt. Bryggaren lagar vørteren, og gjæren lagar ølet.
Det er første gongen Sjur og Ragnvald deltok i denne meisterskapen, som har blitt arrangert sidan 2004. Men dei er ikkje ukjende med brygging. Dei bryggjer øl eit par gonger om året. Ølet, som har eit alkoholinnhald på 4,7 prosent, blir omsett på Bjelde gard som har skjenkeløyve for denne typen øl. Dei bryggjar ulike typar, avhengig av årstid og eventuelt arrangement, som t.d. Hamsund-jubileet. Vanlegvis bryggjar dei mellom 400 og 500 liter. Av årets juleøl vart det bryggja ca 100 liter. (For lite! Red.mrk)
Sjur og Ragnvald var sjølv ikkje til stades, og var strengt tatt ikkje klar over kor seriøst dette var. I dommarpanelet sat Frank Rørlien som er utdanna bryggerimeister frå Bryggerimeisterhøgskulen i København, og no fabrikksjef på Hansa. Med seg hadde han Wigdis Espeland, amanuensis og forskar med godt kjennskap til mat- og drikketradisjonar frå Universitetet i Bergen, pensjonert bonde og kjend ølbryggjar Sjur Nesheim frå Granvin, bonde og forretningsdrivande Torgils Rongve frå Voss, også han med god kjennskap til heimebryggja øl og erfaren ølkjennar. Til sist i panelet sat Hannah Wood frå England, no naturbrukslærar ved Jordbruksskulen i Aurland – og ein erfaren ølkjennar.
Smakstestinga føregår sjølvsagt etter blindtest-prinsippet, der dommarane ikkje veit noko om kven som har brygga ølet, eller kvar det kjem frå.
68 ulike typar juleøl frå 34 bryggjarar var med i konkurransen som gjekk føre seg på Rongastovo på Voss. Deltakarane kom frå både Voss, Hardanger, Sogn og Nordhordland. Etter første runde gjekk 10 ølsortar til neste runde, og av desse igjen stod juryen att med tre ”finalistar”. Dommarpanelet smakte til slutt seg fram til Bjelde gard sitt juleøl som vinnar. På andreplass kom Hordamuseet, Stend jordbruksskule utanfor Bergen. Gledeleg for sogningane er at tredjeplassen gjekk til Per Dale frå Flåm.
- No var me som nemnt ikkje til stades under sjølve kåringa, men det seiast at det vart stilt blant publikum og deltakarar då det gjekk opp for desse at ikkje nokon av dei tre finalistane kom frå Voss, seier Sjur.
Premien var eit nydeleg grafisk trykk av Ivar Kvaale og ein diplom og som er komen på veggen i selskapslokala til Bjelde gard i Sogndal.
– Når neste meisterskap skal arrangerast den 11. desember 2010, så stiller vi sjølvsagt –ikkje berre med øl, men også reint fysisk, avsluttar Sjur Dale.
FAKTA:
Øl er ei fellesnemning på alkoholhaldig drikk bryggja på korn. Øl er kjent frå oldtida og det første ølet vart truleg bryggja for meir enn seks tusen år sidan. Også i Norge har øl ein lang tradisjon, og Gulatingslova hadde vedtak med strenge straffer for den som unnlot å bryggje øl: «Ølet skal signes til takk for Kristus og Sankta Maria, til godt år og fred. Om noen ikke brygger til den tid, skal han bøte 3 øre til biskopen.» I første omgang var altså bota på tre øre, dvs verdien av ei halv ku. Dersom ein bonde heldt fram med å sjå vekk frå plikta til ølbryggjing, auka straffa, og han kunne bli dømd til landsforvising og fråtatt gard og grunn om han ikkje hadde bryggja øl til jul de siste tre åra. Som regel vart då halvparten av eigedomen overført til kongen og den andre halvparten til biskopen. Gulatingslova opererer også med begrepet ølførheit: ”Ingen kan erklæres umyndig så lenge han har sitt vett, er hestefør og ølfør!”
I eldre tid vart norsk øl laget av bygg eller havre og tilsett til dømes bark for å gje bryggjet smak. Humle vart ein del av oppskrifta i det 12. århundret, og i dag finst det rundt 40 sortar humle som vert brukt til ølbrygging. Dansk øl vart bryggja med pors og malurt, inneheldt lite alkohol og smakte surt. Folk kjøpte derfor heller tysk øl om dei hadde råd, sidan det var bryggja på humle og smakte søtt i staden.
Norsk øl vert i dag vanlegvis bryggja på humle og malt av bygg. Einskilde ølsortar brukar kveite. Nokre ølsortar brukar andre eller flere tilsetningar enn humle. Humle er den dyraste ingrediensen i ølbrygging, og var avgjerande ved brygging av «India pale ale», som vart bryggja i Storbritannia og nådde fram til utsalsstaden i India ca tolv månader seinare. Ølet vart lufta før avreise for å minske faren for alvorlege eksplosjonar under frakta. Det høge humleinnhaldet gjorde smaken overveldande bitter i ferskt øl, men når det kom fram etter å ha kryssa ekvator to gonger, var smaken mildna til noko som av fleire vert omtalt som «kvitvin»
Kjelde: Wikipedia
